Spitsmuis

Kenmerken

Spitsmuizen variëren in lengte van ongeveer 5 tot 15 centimeter en wegen meestal enkele tientallen grammen, afhankelijk van de soort. Je herkent de muizen aan de ronde oren, spitse snuit en de kleine ogen. Spitsmuizen hebben een langwerpige snuit wat lijkt op een snavel. De snuit helpt de muizen bij het graven van tunnels en het vangen van prooien. De schedel is smal (kegelvormig) zonder jukbeenderen. De vacht kan variëren in kleur, maar veel soorten hebben een donkere vacht met tinten van bruin, grijs of zwart. De kleur en het patroon van de vacht kan verschillen per soort. De staart van een spitsmuis heeft verschillende functies. Het helpt bij het evenwicht en de wendbaarheid van het dier tijdens het bewegen en graven. Het kan ook dienen als communicatiemiddel, waarbij spitsmuizen bewegingen en trillingen van de staart gebruiken om met elkaar te communiceren. Spitsmuizen vinden hun weg en foerageren bijna uitsluitend met behulp van reuk en tastorganen (borstels op de snuit). De uiteinden van tanden en kiezen van Sorex en Neomys soorten zijn granaatrood, Crocidura-soorten zijn geheel wit. De kiezen zijn puntig voor het doorbijten van insectenpantsers.

Zes spitsmuizen

• De bosspitsmuis (Sorex araneus)
• De dwergspitsmuis (Sorex minitus)
• De waterspitsmuis (Neomys fodiens)
• De veldspitsmuis (Crocidura leucodon)
• De huisspitsmuis (Crocidura russula)
• De eikelmuis (Sorex coronatus)

Gedrag

Spitsmuizen hebben zintuigen wat ontwikkeld is, ze hebben vooral een scherp reukvermogen en gehoor. Dat helpt bij het lokaliseren van prooien en het navigeren in hun omgeving, zelfs in het donker. De spitsmuizen communiceren via geluiden, zo waarschuwen de muizen elkaar voor territoria af te baken, gevaar en zo communiceren ze tijdens het paren. Spitsmuizen vertonen territoriaal gedrag, vooral tijdens het broedseizoen. Ze kunnen hun territorium agressief verdedigen tegen indringers van hetzelfde geslacht. Spitsmuizen zijn prooidieren en hebben reflexen. Ze bewegen en graven wat helpt te ontsnappen aan roofdieren. Ze schuilen zich in ondergrondse gangenstelsels, holen en dichte vegetatie.

Leefwijze

Over het algemeen zijn spitsmuizen nachtactieve dieren. De leefwijze van de muizen is fascinerend en kan variëren afhankelijk van de soort en de habitat waarin ze leven. In tegenstelling tot knaagdieren, zijn spitsmuizen behendige jagers. Ze gebruiken hun scherpe tanden en snuit om prooien te vangen. Spitsmuizen hebben gifklieren om hun prooien te immobiliseren. De muizen communiceren met elkaar door middel van geluiden, zoals piepen, tsjirpen en gillen. Sommige muizen gebruiken ultrasone geluiden, echolocatie. Echolocatie is een sonarachtige techniek waarbij ze geluiden uitzenden en luisteren naar de echo's om hun omgeving en prooien te detecteren. De spitsmuizen voeden zich voornamelijk met insecten, wormen, slakken en larven. Ook komen spinnen, muizen en slakken voor. Spitsmuizen hebben een belangrijke rol in het ecosysteem als prooi voor roofdieren zoals uilen, zoogdieren en slangen. Ook helpen ze het reguleren van insectenpopulaties, wat een juiste invloed kan hebben op de biodiversiteit. Spitsmuizen zijn bedreven gravers en leggen complexe gangenstelsel aan in de grond. Ze maken ook gebruik van mollengangen en muizenholen. In het algemeen zijn de muizen te vinden in ruig gedekt terrein zoals kreupelhout, struikgewas, bosranden, weilanden en tuinen. Ook zijn de muizen te vinden in het bos, moeraslanden, duinen, gebouwen, bouwafval en gestort puin.

Voortplanting

Het voortplantingsseizoen van spitsmuizen kan variëren, afhankelijk van de soort en het klimaat waarin ze leven. Spitsmuizen leven op zichzelf. Mannetje en vrouwtje maken ieder een nest. In de paartijd kunnen ze elkaar vinden door een muskusgeur die ze afgeven.Gemiddeld 2-4 keer per jaar worden er jongen geworpen, de jongen zijn in een jaar geslachtsrijp. De draagtijd is kort, meestal tussen 18 en 25 dagen. Het stelt hen in staat om snel nieuwe nakomelingen voort te brengen. Voor de geboorte gaat een zwangere spitsmuis een nest bouwen van bladeren om de jongen te beschermen. Het aantal jongen per worp varieert, maar het kan variëren van 2 tot 10. Spitsmuizen produceren vaak enorme aantallen, hun populatie neemt toe als de omstandigheden gunstig zijn. Pasgeboren spitsmuizen zijn naakt, hulpeloos en blind. De muizen blijven meestal in het nest en worden gezoogd en verzorgd door hun moeder. Na een paar weken groeien de jongen en na een maand zijn de jongen meestal gespeend en zoeken ze zelfstandig naar voedsel. De spitsmuizen leven 2 tot 3 jaar.

Leefgebied

Spitsmuizen komen voor in verschillende leefgebieden over de hele wereld. Hun verspreiding kan afhangen van de soort en de geografische regio. Over het algemeen zijn spitsmuizen aanpasbare dieren en bewonen ze een verscheidenheid aan habitats, zolang er voldoende schuilplaatsen en voedsel beschikbaar zijn. Veel spitsmuizen zijn te vinden in bossen, ze kunnen zowel in loofbossen als naaldbossen worden gevonden en hebben een voorkeur om te graven en schuilen in bladeren of een humusrijke grond. Soms zijn de muizen te vinden in graslanden en weiden. Ze vinden er prooien zoals insecten en wormen. Bepaalde soorten spitsmuizen bewonen moerassen en wetlands. De gebieden hebben een overvloed aan water en vochtigheid, wat belangrijk is voor hun overleving. Enkele soorten spitsmuizen zie je ook terug in tuinen, parken en stedelijke gebieden. Zo kunnen de muizen profiteren van de voedselbronnen en schuilplaatsen.

Verspreiding

Spitsmuizen komen voornamelijk in gematigde en subtropische gebieden voor. De muizen zijn wijdverspreid over Europa, met verschillende soorten wat in verschillende habitats voorkomen, afhankelijk van graslanden, bossen en wetlands. In Zuid-Amerika zijn enkele soorten aangetroffen maar de spitsmuizen komen er niet vaak voor vergeleken met andere continenten. De spitsmuizen komen voor in Azië, vooral in boreale en gematigde bossen, evenals graslanden en landbouwgebieden. In Noord-Amerika komen spitsmuizen voor, de huisspitsmuis en verschillende inheemse soorten in verschillende ecosystemen. De spitsmuizen zijn ook te vinden in delen van Afrika, zoals savannes en bergachtige gebieden.

Sporen

Spitsmuizen laten verschillende sporen achter wat kan helpen bij het identificeren van hun aanwezigheid in een gebied. De uitwerpselen van spitsmuizen zijn 4 tot 10 millimeter lang, 3 tot 4 millimeter dik en vaak in klonten aaneen geklit. De keutels zijn donkerbruin tot zwart van kleur, afhankelijk van het dieet en onregelmatig kwa vorm. Het bevat veel zand en glinsterende resten van insectenpantsers. Het is zeldzaam om directe afdrukken op een zichtbaar oppervlak te zien, omdat ze meestal onder de grond leven. De afdruk van de voorpoot is ongeveer 0,8 centimeter en van de achterpoot 1,5 cm. Spitsmuizen zijn uitstekende gravers en kunnen complexe gangenstelsels onder de grond aanleggen. De tunnels dienen als schuilplaats, nesten en jachtgebieden. Als spitsmuizen onder de grond tunnels graven, kan het leiden tot verstoorde grond op het oppervlak. Het kan eruitzien als kleine heuvels of verhoogde paden.

Overlast

Spitsmuizen veroorzaken knaagschade aan gebouwen, elektrische bedrading en isolatie. Hun knaagactiviteit leidt tot schade wat reparaties vereist. In sommige gevallen voeden de muizen zich met tuinplanten, wortels en gewassen wat schade veroorzaakt aan tuinen en landbouwgronden. Het kan zijn dat spitsmuizen een sterke, onaangename geur verspreiden. Het kan vooral merkbaar zijn als ze worden gevangen of gedood, waardoor er ongewenste geuren in en rondom gebouwen ontstaat. Voedselvoorraden kunnen besmet worden met hun urine en uitwerpselen. Het is mogelijk dat spitsmuizen een ziekte kan overdragen aan mensen door bacteriën en ziekteverwekkers bij zich te dragen.

Schade

Spitsmuizen veroorzaken schade als ze in grote aantallen voorkomen of als ze hun weg vinden naar woon of landbouwgebieden. De muizen voeden zich met gewassen, wortels en zaden. Het kan aanzienlijke schade aan landbouwgewassen leiden en dat is problematisch voor de boeren. In tuinen kan ook schade aangericht worden, zoals aan bloemen, groenten en planten door het graven van tunnels. Het graven van tunnels veroorzaakt soms verzakkingen in gazons, landbouwgebieden en tuinen. Ook laten de muizen een stank en geluid achter wat kan hinderen, zoals vervuiling door urine, lawaai of uitwerpselen. Het is zeldzaam maar spitsmuizen dragen af en toe ook ziektes mee wat schadelijk kan zijn voor de mens.

Wering

Om spitsmuizen te weren en schade te voorkomen rondom je tuin, huis of landbouwgebied, kan je een aantal preventieve maatregelen nemen. Controleer je huis op mogelijke openingen en scheuren waar de muizen doorheen komen. Zorg ervoor dat alle gaten en kieren worden afgedicht met geschikt materiaal, zoals staalwol, metalen roosters of cement. U kunt ook de openingen in de muren dicht maken door een muizenrooster of bijenbekjes te plaatsen. Snoei de struiken en bomen regelmatig, zorg voor geen rommelige gebieden waar de muizen zich kunnen verschuilen. De muizen houden van een rommelig gebied. In sommige gevallen zijn muizenvallen nuttig om individuele spitsmuizen te vangen. Plaats ze op een locatie wat strategisch is en waar je de muizen hebt gezien of vermoedt dat ze actief zijn. Moedig natuurlijke roofdieren aan zodat de spitsmuizen bejaagd worden. Katten helpen natuurlijk maar ook uilen, vogels en slangen. Ultrasone apparaten worden gebruikt om spitsmuizen af te schrikken. De apparaten produceren een geluid wat voor mensen niet waarneembaar is maar wat voor de spitsmuizen onaangenaam is. Geuren zoals pepermuntolie, laten spitsmuizen schrikken. Plaats watjes gedrenkt in pepermuntolie of knoflook op strategische locaties om ze weg te houden.

Bestrijden

Het is niet altijd van noodzaak om spitsmuizen te bestrijden. In veel gevallen is het beter om de muizen te laten en preventieve maatregelen te nemen om problemen te voorkomen. Veroorzaken spitsmuizen nou schade en zijn preventieve maatregelen niet voldoende? Dan zijn er enkele bestrijdingsmethoden wat je kan overwegen. Het is altijd het beste om te kiezen voor diervriendelijke en humane methoden. Je kan vallen gebruiken om spitsmuizen te vangen en ze vervolgens op een plek ver van je huis vrij te laten. Zorg ervoor dat je de spitsmuizen niet verwondt met het hanteren van de vallen.

Het gebruik van giftige stoffen of wreedheid bij het bestrijden van dieren is meestal niet alleen onethisch, het is ook illegaal in veel gebieden. Zorg voor evenwicht tussen het beheren van eventuele problemen en het behoud van het ecosysteem.